Dzieląc i rządząc drugi raz wszedłem do tej samej rzeki…

bronzo_di_riace___divide_et_impera_by_epicuro-d6c78vfDziś trochę nietypowo, bo nie o marketingu sportowym. Chcę poruszyć temat, który wkurza mnie niemiłosiernie. Zabawię się dziś w prof. Bralczyka. Albo Miodka. Albo Bralczyka i Miodka w jednym.

Ile razy w trakcie oglądanych meczów zdarzyło się Wam usłyszeć, że jakiś piłkarz lub drużyna „dzieli i rządzi w środkowej strefie boiska”? Albo jeszcze lepiej – „rządzi i dzieli”? Zgaduję, że bardzo często. Podczas meczu Podbeskidzia Bielsko-Biała z Legią Warszawa redaktor  Skrzyński użył tego zwrotu dwukrotnie. W zasadzie jest to sformułowanie tak powszechne, że używane niemal w każdym meczu – całkowicie bezrefleksyjnie powtarzane przez kolejnych komentatorów.

Dziel i rządź.

Dziel i rządź (łac. divide et impera) – stara i praktyczna zasada rządzenia polegająca na wzniecaniu wewnętrznych konfliktów na podbitych terenach i występowaniu jako rozjemca zwaśnionych stron. (…) Ogólnie rzecz biorąc, jest to taktyka silniejszych i zwierzchnich ośrodków władzy, które bronią swej pozycji, osłabiając walkami opozycję.  [źródło: Wikipedia]

Czy ktoś potrafi wskazać mi chociaż jedno zastosowanie tej frazy w komentarzu do meczu piłki nożnej? Być może komentator sugeruje, że jakaś drużyna ma w zespole rywala szpiega-dywersanta? Ciężko mi znaleźć inne (mniej absurdalne) zastosowanie mogące być podstawą do stosowania tego typu zwrotów. Z czego więc wynika ten błąd?

Chwilę się nad tym zastanowiłem i chyba znalazłem odpowiedź. Sytuacja wynika z pewnego skrótu myślowego połączonego ze zbliżoną wymową innego, dość powszechnie stosowanego zwrotu:

Z pewnością każdy z Was niejednokrotnie usłyszał, że jakaś drużyna „niepodzielnie rządzi” w środku pola. Spójrzmy:

„Niepodzielnie rządzi”

1386000514_arrow_down

„Dzieli i rządzi”

Zapewne językoznawcy na to przejęzyczenie mają jakąś definicję czy nazwę. Nie zmienia to jednak faktu że błąd jest dość powszechny i mnie osobiście drażni. Niby szczegół, ale skoro wszyscy wytykają red. Szpakowskiemu lapsusy językowe i błędne wyczytywanie nazwisk piłkarzy, to czemu nie mielibyśmy zwracać uwagi na tego typu wpadki? Panowie komentatorzy – myślcie o tym co mówicie!

W trakcie przedmeczowych wywiadów często możemy też usłyszeć kolejny bardzo oklepany zwrot. Niestety, równie powszechny co błędnie interpretowany. „Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” – słyszymy. Bardzo niewiele osób w naszym kraju zdaje sobie sprawę, że znaczenie tej sentencji zostało całkowicie wypaczone i oznacza coś zupełnie innego. Tutaj oddam głos Maciejowi Malinowskiemu, który na swoim blogu sprawę opisał bardzo szczegółowo:

  Jak wiadomo, wypowiedzenie owych słów przypisuje się greckiemu filozofowi Heraklitowi z Efezu  (…) Heraklit był przekonany o zmienności i zjawiskowości rzeczy w przyrodzie. Ów obraz zmienności stanowiła dla niego rzeka. Głosił, że wszystko płynie („Panta rhei”), że nic nie trwa i nie stoi w miejscu oraz  że „niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki”, bo już inne napłynęły do niej wody.

I taki jest właśnie sens Heraklitowych słów „Niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki”, przerobionych u nas na „Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” ‒ ‘rzeka nigdy nie jest taka sama, gdyż ciągle się zmienia, płynąc’. W owym sformułowaniu chodzi więc o rzekę i tylko o nią, a nie… o nas, o to, czy mamy do niej wejść drugi raz czy nie. (…)

  W zrozumieniu tego, co miał na myśli Heraklit z Efezu, może pomóc piękny wiersz  Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy” zaczynający się tak: Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. /  Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy / i pomrzemy bez rutyny. / Choćbyśmy uczniami byli najtępszymi w szkole świata / nie będziemy repetować / żadnej zimy ani lata.(…) / Żaden dzień się nie powtórzy, nie ma dwóch podobnych nocy, / dwóch tych samych pocałunków, / dwóch jednakich spojrzeń w oczy.

Nic dwa razy się nie zdarza, bo nigdy to drugie nie jest  już  takie  samo  jak pierwsze. Prawda, jakie to oczywiste?

Polecam cały wpis: Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki, warto przeczytać i zdać sobie sprawę z tego, jak często stosujemy zwroty, których znaczenia całkowicie nie rozumiemy.

W przypadku dziennikarzy nagminne popełnianie tego typu błędów jest szczególnie bolesne, ponieważ język jest ich narzędziem pracy. Osobiście nie widzę bowiem różnicy pomiędzy tego typu błędami a stwierdzeniem, że „Szira” podał do „Yzila”.

Czytaj także:

Magazyn Kopalnia – ostatni bastion dobrego dziennikarstwa? Dziś znów będzie "prasowo". Po wczorajszym tekście o "Przewodniku Kibica" dziś kilka słów o czymś zupełnie innym i w mojej ocenie absolutnie wyjątkowy...
„Przewodnik Kibica” – biblia każdego kibica Ekstraklasy "Skarby kibica" to w sumie nic nowego. "Przegląd Sportowy" wydaje swój od wielu lat, jednak niedawno na tym rynku miała miejsce prawdziwa rewolucja. L...
O stanie polskich mediów (nie tylko) sportowych Państwo Lewandowscy spodziewają się dziecka - taka informacja obiegła świat we wtorkowy wieczór chwilę po tym, jak Robert celebrując zdobycie bramki d...